Erfgoed! Welk erfgoed?

De Ondergrondse Vakschool van de Oranje Nassau Mijn I aan de Huskensweg rond 1949, vlak na de opening. (foto: www.glückauf.nl)

Op 20 maart jongstleden stuurde het Heerlens College van B&W een raadsinformatiebrief naar de gemeenteraad. Het betrof: ‘Realisatie d’r Lange Jan en eren van ons mijnverleden’. In die brief zeggen de bestuurders van onze stad dat ze terugkijkend van mening zijn dat sloop van het mijnindustriële erfgoed tot onherstelbare verliezen heeft geleid. ‘Verliezen die te vaak het gevolg zijn van keuzes waarin helaas zorgvuldigheid, duurzame kwaliteit en erfgoedwaarde een ondergeschikte rol speelden en het in de toenmalige afweging verloren van economische belangen, haast of opportunisme’. En dat terwijl voorbeelden bij onze buurlanden laten zien dat ‘zorgvuldige keuzes in de omgang met het erfgoed juist tot betekenisvolle en kwalitatieve resultaten kunnen leiden.’

Links: de OVS postzuil met Barbarabeeld (foto: Marcel Put); rechts: artist impression van de Korte jan op de rotonde bij de Kloosterweg (foto: Maurice Oostwegel)

Vervolgens geven B&W ons een kijkje in hun plannen voor het voormalige terrein van de Oranje Nassau mijn I en de directe omgeving. Daarbij richten zij hun blik ‘allereerst op het roemruchte verleden van deze plek en zijn voornemens dat een belangrijke rol te gaan geven in de definitieve inrichting, sferen en het stedenbouwkundig kader voor het brede gebied. Het mijnverleden moet daarom op tal van manieren zichtbaar, voelbaar en beleefbaar worden.’

De aanleiding voor het delen van dit inzicht en de lofzang op de restanten van het Heerlens mijnverleden is het voorstel om een 27 meter hoge replica van de Lange Jan te maken. Aan de top van de nepschoorsteen wordt het vier meter lange vermeende originele deel van de trapkooi van de gesloopte Lange Jan gehangen. Als ons stadsbestuur al zo uit zijn dak gaat als het om een stuk ijzer zonder zekerheid van herkomst in combinatie met namaak op kleinere schaal gaat, is het hoogstwaarschijnlijk ontploft bij het zien van de aanvraag voor de sloop van een origineel overblijfsel van de mijnindustrie, namelijk van de voormalige Ondergrondse Vakschool (OVS) aan de Huskensweg, Het ligt immers voor de hand als een imitatie, de Korte Jan, al zoveel enthousiasme oproept, de levensechte OVS met nog veel meer égards wordt behandeld.

Met de klok mee: De gang in de OVS aan de Huskensweg. De afwisselende steenlagen verbeelden de gesteentelagen ondergronds; aanzicht van het nog bestaande oude deel van de OVS, met links de gang en rechts de praktijklokalen; het zwaar verwaarloosde beeld van de Heilige Barbara op de gevel van de OVS; een van de muurschilderingen in de school van de bekende Limburgse kunstenaar Eugene Eggen; OVS-ers boetere onder een mmurschildering van Eggen (de eerste enlaatste afbeelding zijn afkomstig van de website www.glückauf.nl )

Tot nu toe is echter niets minder waar dan dat. De echtheid van het voormalige OVS-gebouw en de daarin voor de GMS-buurt essentiële, door de Stichting Mijngang gehouden activiteiten, zijn voor de gemeente geen reden eenzelfde juichverhaal te houden als bij de Korte Jan. Weinig creatieve, non-coöperatieve, ja zelfs stringente handhaving van allerlei gemeentelijke regelgeving maken een deugdelijke economische exploitatie van het historische pand onmogelijk. Is hier toch nog sprake van de ‘onzorgvuldige keuzes’ die, aldus de eigen woorden van B&W bij het aanprijzen van de Korte Jan, tot onherstelbare verliezen van het echte erfgoed hebben geleid?

Het kan toch niet zo zijn dat ons stadsbestuur voor het plaatsen van een namaak-monument op schaal hemel en aarde beweegt, maar voor het gedegen behoud van het echte mijnindustriële erfgoed allerlei hindernissen opwerpt, met als gevolg dat dit erfgoed in steeds slechtere staat gaat verkeren en uiteindelijk niet meer te redden is?

Als er een plan voor de Korte Jan komt, moet dat er zeker, en eigenlijk nog eerder, komen voor het behoud en financieel gezond gebruik van de oude OVS aan de Huskensweg, een plek waar, zoals B&W aangeven, het mijnverleden niet alleen ‘op talloze van manieren zichtbaar, voelbaar en beleefbaar moet worden’, maar deels al/nog is.

Inmiddels is de situatie rond de voormalige OVS en De Mijngang al door de politiek opgepakt. Raadslid Peter van Zutphen (SP) stelt er in de raadsvergadering van 26 maart vragen over. In dezelfde vergadering komt ook het voorstel voor het plaatsen van de replica Korte Jan aan de orde. Wat is volgens de raad de naam erfgoed waard?

Marcel J.M. Put