Weet u wat de plaatsen Okinawa (Japan), Ikaria (Griekenland), Ogliastra (Sardinië-Italië) Loma Linda (Californië – VS) en Nicoya-schiereiland (Costa Rica) met elkaar te maken hebben? Het zijn de plekken op aarde waar de meeste inwoners van 100 jaar en ouder gezond en wel door het leven gaan. (noot 1 - zie onder aan tekst)

De mens heeft altijd al veel belangstelling gehad voor ‘ouder worden’, om niet te zeggen de wens gehad eeuwig te leven. Ouderdom werd dan ook al in vroeger tijden geregistreerd. Zo’n kleine 150 jaar geleden berichtte de Limburger Courier daarover. De krant had volgens een artikel in de Maasbode van 14 april 1881 een onderzoek naar verricht. Daaruit bleek dat het dorp Heerlen een gezonde plek was om te leven.

‘Als doorslaan getuigenis van het gezond klimaat van Heerlen in Limburg geeft de Limb. Cour. na een ingesteld onderzoek op, dat daar wonen 93 personen van 70 tot 80 jaren – 9 personen zijn 81 jaar oud, 10 zijn er 82, 7 zijn er van 83 jaren, 9 van 84, 1 van 85, 3 van 86, 3 van 87, 6 van 88, 1 van 90, 1 van 94 en 1 van 95. Met uitzondering van deze laatst, een vrouwtje, wier denkvermogens de beste niet meer zijn, zijn de overigen allen nog krachtige lieden, die zich nog flink bewegen kunnen.’

De gemiddelde levensverwachting* van de mensen die rond 1800 in Nederland werden geboren lag onder de 40 jaar. Dat betekende dat de in het artikel genoemde Heerlenaren maar liefst twee keer zo oud werden. Maar was dit ook een bewijs voor ‘het gezond leefklimaat’ zoals de Limburger Courier stelde? Bij gebrek aan vergelijkbare cijfers is dat moeilijk precies na te gaan. Maar een indicatie is wel te geven.

In ‘Beschrijving van hertogdom Limburg’ van G.M. Poell uit 1851, wordt Heerlen vermeld als een dorp met 1688 inwoners (dat is Heerlen-kom, zonder Heerlerheide, Welten, Caumer etc.). Tot 1881 zal in dat aantal weinig zijn veranderd. Dat betekent dat de 148 Heerlense 70-plussers uit 1881 in dat jaar ongeveer 148/1688 x 100 = 8.7% van de bevolking uitmaakten. De Heerlenaren ouder dan 80 jaar, 55 in totaal, vormen 3,3%.
De oudste landelijke cijfers betreffende levensverwachting in Nederland zijn uit 1850. Gezien de ontwikkelingen in ons land is het aannemelijk dat die cijfers tussen 1800 en 1850 eenzelfde tendens vertoonden als tussen 1850 en 1880. Als we daarvan uitgaan dan werd ongeveer 10% van de Nederlanders geboren in 1800 ouder dan 65 jaar en zo’n 4% ouder dan 80. Het eerste cijfer is moeilijker met dat van Heerlen te vergelijken omdat het 65-plussers betreft, maar het tweede cijfer laat zien dat het aantal 80-plussers in Heerlen lager is dan het landelijke cijfer. (noot 2)
Nu is dit geen statistisch verantwoord verhaal, maar het lijkt erop dat, alhoewel de Limburger Courier Heerlen prijst om zijn gezonde leefklimaat, de Heerlense cijfers in vergelijking met de rest van Nederland min of meer normaal waren. Betekent dit dat het in de rest van Limburg zo veel slechter was, zo dat ‘het landelijk gemiddelde Heerlen’ er als ‘gezond’ boven uitsprong?

Anno 2022 zouden we in Heerlen blij zijn als we ‘gewoon’ op het landelijk gemiddelde zaten. De levensverwachting bij geboorte was drie jaar geleden 80,5 jaar voor mannen en 83,6 jaar voor vrouwen, pakweg 82 jaar voor beide geslachten samen. Voor 2019 heb ik helaas geen Heerlense cijfers gevonden. Die zijn er wel voor de periode 2009-2012. Dan is de landelijke verwachting bij geboorte 81 jaar. In Heerlen ligt die op 79,6. Heerlen scoort op vrijwel alle categorieën lager en nergens hoger dan het landelijke cijfer. (noot 3)

Bijna anderhalve eeuw nadat de Limburger Courier nog hoog opgaf van het gezonde leefklimaat in Heerlen en dat duidelijk maakte door het aantal ‘krasse knarren’ op te sommen, is de gemeente nu letterlijk een ‘zorgenkindje’. ‘Heerlen is voor ons wat zorgkosten per inwoner betreft de duurste gemeente van Nederland. Als we vervolgens gaan kijken hoe gezond mensen zich voelen, scoort Heerlen helaas laag in die categorie’, aldus Wiro Gruisen, manager regioregie zorgverzekeraar CZ. Heerlenaren hebben dus hoge ziektekosten, maar voelen zich daarbij ook nog eens ongezonder dan hun landgenoten.
En dan is er nog het verschil in levensverwachting binnen Heerlen zelf, dat volgens SP-lid en programmadirecteur Alliantie Heerlen Noord Ron Meyer, gemiddeld zes jaar is, in het nadeel van de inwoners van het noordelijk deel van de gemeente. Nu beïnvloedt de plek waar je woont natuurlijk je levensverwachting. Die gaat echter niet automatisch omhoog als iemand van Zeswegen naar de Heerlerbaan verhuist. Er moet dus naar andere dingen gekeken worden om de levensverwachting van Noord-Heerlenaren omhoog te krijgen.

Onderzoek naar de ouderen in de aan het begin genoemde 5 plekken richtte zich vooral op voeding. Misschien is dat ook een idee voor Heerlen Noord. Niet te veel op de buitenkant focussen, maar vooral op de binnenkant, of beter gezegd op dat waarmee je de binnenkant vult. Een opvallende uitkomst: veel, en veel minder vlees. De honderdjarigen uit de genoemde plaatsen eten slecht 5 keer per maand een kleine hoeveelheid vlees. (noot 4) Goedkoop, gezond en goed voor het klimaat. Hopelijk staat Heerlen over 25 jaar weer op een goede plaats in de gemeentelijst van ‘krasse knarren’.


*Wat is de levensverwachting en hoe wordt deze berekend?
De levensverwachting is het aantal jaren dat iemand naar verwachting nog heeft te leven. De berekening van de levensverwachting gaat ervan uit dat de sterftekansen in de toekomst niet zullen veranderen. Wanneer door bijvoorbeeld een verbetering van de gezondheidszorg de leeftijdspecifieke sterftekansen afnemen, zal de uiteindelijk levensverwachting hoger zijn dan de berekende levensverwachting. Over het algemeen leven mensen gemiddeld dus langer dan de levensverwachting aangeeft. Naast de levensverwachting per periode, berekent het CBS ook een levensverwachting per geboortegeneratie. Hierin is af te lezen hoe lang een generatie geboren in een bepaald jaar gemiddeld heeft geleefd. Deze tabel wordt daarnaast aangevuld met een prognose, zodat bekeken kan worden hoe lang een persoon uit een bepaald geboortejaar naar verwachting (nog) te leven heeft.
Bron: https://www.cbs.nl/nl-nl/faq/specifiek/wat-is-de-levensverwachting-en-hoe-wordt-deze-berekend-

1. https://www.ad.nl/koken-en-eten/dit-staat-op-het-menu-van-de-oudste-mensen-ter-wereld~acc2fc24/#:~:text=Okinawa%20in%20Japan%2C%20Ikaria%20in,wel%20door%20het%20leven%20gaan. (geraadpleegd 1 april 2022)
2. https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/80333NED/table?fromstatweb (Geraadpleegd op 11 april 2022)
3. https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2020/39/levensverwachting-in-2019-toegenomen (geraadpleegd op 11 april 2022) en https://www.rivm.nl/media/profielen/profile_917_Heerlen_gezonddet.html (geraadpleegd 11 april 2022)
4. Net als noot 1.